Akoestiek: lang een onderschat gegeven, maar steeds belangrijker

“Wanneer de akoestiek in een gebouw goed is en er een prettig akoestisch klimaat heerst, heb je niets in de gaten,” zegt Maartje Daan, adviseur bouwfysica bij ingenieursbureau Sweco. “Dan hoort iedereen elkaar perfect. Ik vergelijk het graag met daglicht: je staat er misschien niet bij stil, maar het is toch prettig dat het er is.”

Ook associate professor bouwfysica Martin Tenpierik, verbonden aan de Technische Universiteit Delft en gespecialiseerd in akoestisch bouwen, bevestigt de stelling. “Zolang alles goed gaat, is er niets aan de hand: spreken en luisteren gaat dan vanzelf. Maar wanneer de akoestiek slecht is, kost alles opeens veel meer moeite.” 

Akoestische problemen

Allerlei soorten gebouwen en ruimtes kunnen te maken krijgen met een slechte akoestiek. “Als de zaalakoestiek in een open kantooromgeving bijvoorbeeld ondermaats is, bestaat de kans dat er erg veel achtergrondgeluid ontstaat en het geluidsniveau te hoog wordt,” weet Tenpierik. “Anderzijds kan ook een situatie met weinig achtergrondgeluid en een zeer goede spraakverstaanbaarheid in zo’n context behoorlijk storend zijn.”

Klaslokalen, waar een goede zaalakoestiek evenzeer van levensbelang is, kunnen te maken krijgen met vergelijkbare uitdagingen. Maar scholen tellen volgens Daan natuurlijk verschillende soorten ruimtes. “In een gymzaal staan docenten vaak te schreeuwen. Wanneer deze een te hoge nagalmtijd hebben, schiet het geluidsniveau nog verder de hoogte in. Dan daalt de verstaanbaarheid en ondervinden de leerlingen meer last, wat uiteindelijk ook extra druk op de hersenen teweegbrengt.”

Gezondheidsrisico’s

Veel wetenschappelijke studies bevestigen dat geluidsoverlast inderdaad aanleiding kan geven tot allerlei gezondheidsrisico’s, vaak gelinkt aan stressklachten. In het kader van privéwoningen zijn ook slaapproblemen niet uitzonderlijk. Die zijn volgens Tenpierik vooral te wijten aan externe geluidsbronnen en dus onder meer aan een gebrekkige isolatie.

Toch neemt in de woningbouw ook de aandacht voor binnenakoestiek langzaam maar zeker toe. “We krijgen steeds vaker de vraag om de ruimteakoestiek in een woning te verbeteren”, zegt Daan. “Het gaat dan met name om de woonkamer: de meeste moderne meubels zijn immers harder, wat funest is voor de akoestiek. Bovendien willen veel mensen geen geluidsabsorberende tapijten of gordijnen meer in huis.”

Preventieve maatregelen

Dat er zowel qua geluidsabsorptie als wat de geluidsisolatie betreft nog te vaak sprake is van een slechte akoestiek, heeft volgens beide experts ook meer fundamentele oorzaken. De akoestische uitdagingen worden onvoldoende meegenomen in de ontwerpfase en tijdens het bouwproces. De (weinige) wettelijke of privaatrechtelijke normen rond het thema zijn in veel gevallen ontoereikend.

“Het hangt ook echt af van het type gebouw of ruimte”, stelt Tenpierik. “Op locaties waar zaalakoestiek van oudsher altijd een belangrijke rol heeft gespeeld, zoals theaters, concertzalen en operagebouwen, behoorde het logischerwijs tot de voornaamste aandachtspunten. Zeker bij oudere woningen was dat veel minder het geval. De gevolgen daarvan zijn tegenwoordig nog steeds  merkbaar.”

Positief is volgens Tenpierik dat de aandacht voor akoestiek over het algemeen toeneemt. “Binnen het onderzoeksveld is dat trouwens eveneens het geval. Het onderwerp is in de laatste twee decennia echt op de academische agenda komen te staan.” Dat het grote belang van preventieve maatregelen rond akoestiek daarnaast ook tot uiting komt in het Programma van Eisen Frisse Scholen, is nog zo’n signaal dat aantoont dat de paradox mogelijk op zijn laatste benen loopt.

Weet je welke elementen belangrijk zijn voor de ruimteakoestiek in scholen?